Գործընկերություն՝ հանուն Արցախի

Aurora Dialogues քննարկումներ. համընդհանուր հարթակ՝ հասկանալու
Արցախի կարիքները եւ հստակեցնելու առաջնահերթությունները

2020 թ. պատերազմից հետո Արցախում վիճակը կայունացնելու, Արցախն ամրապնդելու եւ վերականգնելու համար անվտանգության, սոցիալական եւ տնտեսական խնդիրներից բացի, հատուկ առաջնահերթություն են  մարդկային ռեսուրսներն ու բարձրորակ մասնագետների ապահովումն Արցախում՝ տեղում մասնակցելու վերականգնման աշխատանքներին․ այս եզրակացությանը եկան մայիսի 2-ին  Դիլիջանի միջազգային դպրոցում տեղի ունեցած Aurora Dialogues «Գործընկերություն՝ հանուն Արցախի» խորագրով քննարկման մասնակիցները։ «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունը համախմբել էր «Ավրորան՝ Արցախին» ծրագրի գործընկերներին, տեղի եւ սփյուռքի  կազմակերպությունների, հիմնադրամների, Արցախի պետական մարմինների եւ զանգվածային լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին: Ինչպես նշեց քննարկման մոդերատոր, Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի Բիզնեսի եւ տնտեսագիտության քոլեջի դեկան Վաչե Գաբրիելյանը, այս հավաքն ավելի շատ կարիքների, կարողությունների քարտեզագրում էր՝ հասկանալու աշխատանքի ծավալը, ուղղություններն ու հնարավորությունները հետագա աշխատանքը կազմակերպելու համար:

«Սա կարեւորագույն միջոցառում է, որն արտահայտում է նաեւ «Ավրորայի» «Երախտագիտությունն՝ ի գործ» գաղափարը, երբ դժվարին պահին օգնություն ստացողներն օգնում են այլոց։ Շատերը կարող են ունենալ գաղափարներ, չունենալ միջոցներ, ոմանք՝ միջոցներ, չունենալով գաղափարներ, ոմանք էլ տեղում կարող են ունենալ կարողություններ։ Այստեղ կհամադրենք գաղափարներն ու կարողությունները։ Սա  զուտ միջոցառում չէ, այլ աշխատանքի մեկնարկ»,- հայտարարեց Վաչե Գաբրիելյանը։

«Ավրորան՝ Արցախին» ծրագրի մեկնարկից ի վեր «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունն արդեն մոտ 1.7 միլիոն ԱՄՆ դոլար (մոտ 880 մլն ՀՀ դրամ) է հատկացրել՝ աջակցելով տեղական եւ միջազգային գործընկերների կողմից իրագործվող 75 նախագծի Արցախում եւ Արցախի համար: «Ավրորան» շարունակում է իր այս առաքելությունը եւ մտադիր է ընդլայնել իր գործունեությունը:

Ներկաներին ողջունելով՝ նախաձեռնության համահիմնադիր Ռուբեն Վարդանյանը խոսեց միասնական ուժերով Արցախը վերականգնելու եւ ավելի ուժեղ Արցախ ու Հայաստան կառուցելու մասին. ««Ավրորայի» աջակցությունն Արցախին ոչ միայն նվիրաբերվող գումարներն են, այլեւ այն, որ մենք կամուրջ լինենք եւ պահենք այդ կամուրջը, որը մի կողմից մենք ենք, մեր հայկական ոգին, ինքնությունը, իսկ մյուս կողմից՝ աշխարհին միանալու ու միացնելու այդ կապը։  Մենք պետք է ուժեղ երկիր կառուցենք։ Ես վստահ եմ, որ  կարող ենք»։

««Գործընկերություն հանուն Արցախի»՝ սա ոչ միայն միջոցառման անունն է, այլեւ «Ավրորայի» գործունեության փիլիսոփայությունը։ Երբ մենք ինչ-որ նախագիծ ենք սկսում, ամեն ինչ անում ենք գործընկերների հետ։ Երբ պատերազմն սկսվեց անցած աշնանը, «Ավրորայի» համահիմնադիրներն անմիջապես արձագանքեցին եւ 1 մլն դոլար նվիրաբերեցին «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամին։ Պատերազմի ավարտից հետո «Ավրորան» առաջիններից էր, որ հատկացրեց եւս 1 մլն դոլար պատերազմից տուժածների համար»,- նկատեց «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության գործադիր տնօրեն Նիկոլա Ստանիշը:

Արցախի նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Արտակ Բեգլարյանը փաստեց, որ պատերազմի հետեւանքով կա 39.000 ներքին կամ բռնի տեղահանված անձ, որոնք այսօր անտուն են, գործ ունենք 4 հազարից ավելի զոհվածների ընտանիքների, 10 հազար վիրավորների, անհետ կորածների, գերիների հետ, ինչն առաջ է բերում նաեւ հոգեկան առողջության լուրջ հարցեր: Այս խնդիրները եւ դրանց լուծումները հասկանալու համար որպես հարթակ նա կարեւորեց նախաձեռնած քննարկումը․ «Ես՝ որպես արցախցի, որպես Արցախի կառավարության ներկայացուցիչ, շնորհակալ եմ, որ ձեր սիրտը բաբախում է հայրենիքի նաեւ այդ կտորի համար: Շնորհակալ եմ «Ավրորային» եւ ներկաներին՝ Արցախին օգնելու իրենց ջանքերի համար»։

«Հայաստանում է գտնվում Արցախից տեղահանված 6.300 ընտանիք՝ մոտ 25.000 մարդ։ Պետք է համախմբվենք եւ համախմբված կառուցենք տունդարձի ճանապարհը»,- ավելացրեց ՀՀ-ում Արցախի կառավարության օպերատիվ շտաբի համակարգող Միքայել Վիրաբյանը:

«Շատ կարեւոր է այս հաթակն այն իմաստով, որ այն նաեւ հնարավորություն է տալիս մեզ բոլորիս քննարկելու կարիքները՝ անմիջական, միջնաժամկետ եւ երկարատեւ ժամակահատվածում, ու տեսնել, թե ինչպես կարող ենք համադրել մեր կարողությունները: Մենք ակտիվ քայլեր ենք ձեռնարկում, որպեսզի միջազգային կառույցները կարողանան ծրագրեր իրականացնել Արցախում»,- իրենց կատարած քայլերի մասին խոսեց ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի խորհրդական Կարեն Դադուրյանը:

«Գործընկերություն՝ հանուն Արցախի» միջոցառման ընթացքում կազմակերպվեցին ոլորտային չորս աշխատարաններ, որտեղ մասնագետները քննարկեցին կարիքներն՝ ըստ ոլորտների եւ փորձեցին կազմել աշխատանքային քայլերի հաջորդականությունը: Աշխատարաններին առցանց միացան նաեւ առաջատար մասնագետներ աշխարհի տարբեր անկյուններից: Առողջապահության ոլորտի աշխատարանը վարում էր «Արաբկիր» բժշկական կենտրոն-Երեխաների եւ դեռահասների առողջության ինստիտուտի գիտական ղեկավար, Կառավարման խորհրդի նախագահ Արա Բաբլոյանը, կրթության եւ մշակույթինը՝ «Ավրորան՝ Արցախին» ծրագրի ղեկավար, Արցախի կրթության, գիտության եւ սպորտի նախկին նախարար Նարինե Աղաբալյանը, տնտեսական զարգացման թեմայով աշխատարանը վարում էր Արցախի նախագահի՝ զարգացման ծրագրերի գծով խորհրդական, Impact Hub Yerevan հիմնադրամի համահիմնադիր եւ խորհրդի նախագահ Վահե Քեուշգերյանը, իսկ սոցիալական հարցերինը՝ Հայաստանի սոցիալական աշխատողների ասոցիացիայի նախագահ Միրա Անտոնյանը:

Զուգահեռ աշխատարաններում ներկայացվեցին Արցախում պատերազմի հետեւանքների գնահատման նպատակով իրականացված՝ Հայաստանի սոցիալական աշխատողների ասոցիացիայի հետազոտության նախնական արդյունքները:

«Մեր հետազոտությունը ցույց տվեց, որ այս պահին Հայաստանում գտնվող արցախցիների 30%-ը պատրաստ է հենց վաղը վերադառնալ Արցախ, 40%-ը պատրաստ է գնալ, եթե այնտեղ լինեն բնակության եւ այլ պայմաններ, միայն 30%-ն է, որ երկմտում է դեռ: Սա շատ լավ ցուցանիշ է»,- նկատեց Միրա Անտոյանը: Նա անդրադարձավ նաեւ սոցիալական հարցերի աշխատարանի քննարկումներին եւ կարեւորեց հատկապես տեղական կարողությունների զարգացումը, մասնագետների ներգրավումը Հայաստանից եւ սփյուռքից, ինչպես նաեւ կադրերի պատրաստումը հենց Արցախում:

Առողջապահության աշխատարանի քննարկումներն ամփոփեց Արա Բաբլոյանը՝ խնդիրներից առանձնացնելով հատկապես պատերազմի հետեւանքով մասնագիտական ներուժի կորուստն ու  ենթակառուցվածքներին հասցված վնասը, ինչպես նաեւ կարեւորեց համախմբված քննարկումները . ««Ավրորան» տվեց հնարավորություն, որ իրար ճանաչեն հիմնական կազմակերպությունները, որոնք աշխատել են Արցախի համար, որպեսզի նրանք շարունակեն աշխատել համագործակցելով: Դրա համար ստեղծվեց նախարարությանը կից մի համակարգող խորհուրդ, որը պետք է մի կողմից օգնի մշակել ռազմավարություն առողջապահության զարգացման համար, մյուս կողմից օգնի համակարգել այն ամբողջ օգնությունը, որը պետք է տրամադրվի Արցախին՝ կարճաժամկետ եւ երկարաժամկետ առումով»:

Տնտեսական զարգացման աշխատարանում մոդերատոր Վահե Քեուշգերյանը եւ մասնակիցներն առանձնացրել էին մի քանի ոլորտներ, որոնց շուրջ էլ ընթացան քննարկումները՝ արտադրություն, գյուղատնտեսություն, սոցիալական ձեռներեցություն, քաղաքաշինություն, ենթակառուցվածքների տարածքային կառավարում: Պարոն Քեուշգերյանն առանձնացրեց Արցախի տնտեսության վերականգնման եւ զարգացման հնարավորություններից մի քանիսը․ «Թեթեւ արդյունաբերության մասով, օրինակ՝ կան կարի արտադրամասեր, եւ մեր առաջնահերթությունը դրանց աշխատանքը վերականգնել ն է: Մեզ հուզող հարցերից է նաեւ գորգի արտադրությունը, որ եղել է մեզ մոտ հազարավոր տարիներ, բայց հիմա գործարան ունենք միայն Ստեփանակերտում, որտեղ վաթսուն մարդ է աշխատում: Սա գրեթե կորած մշակույթ է, որը պարտադիր վերականգնելու ենք»։

Կրթության եւ մշակույթի թեմայով աշխատարանում մոդերատոր Նարինե Աղաբալյանն ու մասնակիցներն օրակարգ բերեցին ադրբեջանական վերահսկողության տակ անցած հայկական մշակութային ժառանգությունը ոչնչացումից փրկելու խնդիրը, կրթության համակարգային փոփոխությունների, ֆորմալ եւ ոչ ֆորմալ կրթության ճիշտ համադրման, կրթությունը եւ գիտությունը տնտեսության կարիքներին համապատասխանեցնելու, մարդկային կապիտալի հզորացման անհրաժեշտությունը եւ այլն: Այս բոլոր քննարկումները մանրամասն արձանագրվեցին, որոնց շուրջ աշխատանքը կշարունակվի նաեւ հետագայում:

«Այս քննարկումներն ուղղված էին ոչ միայն պատերազմի հետեւանքները մեղմելուն կամ վերացնելուն, այլեւ ապագայի տեսլականի ձեւավորմանը, ինչը շատ կարեւոր է: Եթե մենք խոսում ենք Արցախը վերականգնելու եւ այն ուժեղացնելու մասին, մենք անպայման պետք է նայենք ապագային եւ այդ տեսանելիությունը պետք է տանք այնտեղ ապրող մարդկանց»,- նշեց Նարինե Աղաբալյանը:

«Գործընկերություն՝ հանուն Արցախի» միջոցառման մասնակիցներին հեռավար միացավ եւ Բոստոնից ողջունեց «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության համահիմնադիր Նուբար Աֆեյանը: Թե՛ նա եւ թե՛ Ռուբեն Վարդանյանն իրենց խոսքում հիշեցին ու մեջբերեցին նաեւ «Ավրորայի» համահիմնադիր Վարդան Գրեգորյանին, որը վերջերս հեռացավ կյանքից:

«Վստահ ենք, որ այս միջոցառումը կնպաստի հետագայում մեր առաքելությունն առավել արդյունավետ իրականացնելու: Ինչպես նշել եմ տարբեր առիթներով, եթե այսօր միասին չստեղծենք մեր ապագան, տարիներ հետո ուշ կլինի: Այսօր դժվար է հավատալ, որ Վարդան Գրեգորյանը մեզ հետ չէ, եւ ես ուզում եմ իմ խոսքն ավարտել նրա բառերով. «Վերապրելու հետ առաջանում է պատասխանատվություն, իսկ պատասխանատվությունը գործողություն է, այլ ոչ թե սոսկ բառեր»: Այսօր բոլորս պատասխանատու ենք»,- ասաց Նուբար Աֆեյանը: 

* * *

«Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության մասին

«Ավրորա մարդասիրական նախաձեռնություն» հիմնադրամը ձգտում է լուծել մարդասիրական խնդիրներն աշխարհի տարբեր անկյուններում՝ տեղում օգնելով ամենակարիքավորներին: Նախաձեռնությունն ունի հայկական պատմական արմատներ, քանի որ այն ստեղծվել է Հայոց ցեղասպանությունը վերապրողների անունից՝ ի երախտագիտություն նրանց փրկողների, ձգտելով վերափոխել այս փորձառությունը համաշխարհային շարժման:

«Ավրորայի» ողջ գործունեությունը խարսխված է համամարդկային՝ «Երախտագիտությունն՝ ի գործ» գաղափարի վրա: Սա նշանակում է, որ աշխարհում անհամար մարդիկ, որոնք օգնություն են ստացել ճգնաժամի պահին, իրենց երախտագիտությունը լավագույնս կարող են արտահայտել՝ նույնպիսի աջակցություն տրամադրելով մեկ ուրիշի: Ներգրավելով «Ավրորայի» աջակիցներին աշխարհով մեկ` նախաձեռնությունը կվերածվի  համաշխարհային  շարժման եւ «ձնագնդի» ազդեցությամբ կընդլայնի  փրկողների  շրջանակը, եւ ամենակարեւորը՝ կմեծանա փրկվածների թիվը:

Դիմագրավելով մարդասիրական հրատապ մարտահրավերներին՝ նախաձեռնությունը երկրորդ հնարավորություն է ընձեռում նրանց, ովքեր ամենաշատն ունեն դրա կարիքը: Հավատարիմ իր տեսլականին. «Մենք հավատում ենք, որ պատմության ամենադժվարին պահերին անգամ լուսավոր ապագան այն մարդկանց ձեռքերում է, որոնք օգնում են եւ հույս պարգեւում այլոց»՝ «Ավրորան» ողջունում է բոլոր նրանց, ովքեր ընդունում են այս գաղափարախոսությունը: 

Այս ութամյա հանձնառության (2015-2023թթ.՝ ի հիշատակ ութ տարի տեւած Հայոց ցեղասպանության՝ 1915-1923թթ.) նպատակն է խթանել գործողությունների վրա հիմնված բարեգործությանը, որը կբերի շոշափելի արդյունքի: Սա իրագործվում է նախաձեռնության տարբեր ծրագրերի միջոցով՝ «Ավրորա» համաշխարհային մարդասիրական մրցանակ, «Ավրորան՝ Արցախին» մարդասիրական ծրագիր, #AraratChallenge շարժում, Aurora Dialogues քննարկումներ, «Ավրորա» դրամաշնորհներ, «Ավրորա» համայնք, «Ավրորա» մարդասիրության ցուցիչ եւ 100 LIVES նախաձեռնություն:

«Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունը բարերարներ Վարդան Գրեգորյանի (1934-2021), Նուբար Աֆեյանի եւ Ռուբեն Վարդանյանի մարդասիրական ձեռնարկումն է, որոնց արդեն միացել են հազարավոր աջակիցներ եւ գործընկերներ: Նախաձեռնության նախագահ բժիշկ Թոմ Քաթինան` որպես վիրաբույժ, մարդասեր եւ 2017 թ. «Ավրորա» մրցանակի դափնեկիր, մարդասիրական գործունեության իր փորձառությամբ աշխարհում տարածում է «Ավրորայի»՝ «Երախտագիտությունն` ի գործ» ուղերձը եւ համախմբում բոլորին համընդհանուր մարդկայնության շուրջ:

«Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունը ներկայացնում են երեք կազմակերպություններ՝ Aurora Humanitarian Initiative հիմնադրամ (Նյու Յորք, ԱՄՆ), 100 Lives հիմնադրամ (Ժնեւ, Շվեյցարիա) եւ «Ավրորա մարդասիրական նախաձեռնություն» բարեգործական հիմնադրամ (Երեւան, Հայաստան):

* * *

«Ավրորան՝ Արցախին»

«Ավրորան՝ Արցախին» ծրագրով «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունն օգնում է արցախցիներին, որոնք 2020 թ. Արցախյան (Լեռնային Ղարաբաղի) պատերազմից հետո կանգնած են մարդասիրական լուրջ ճգնաժամի առաջ: Արցախի օգնության ծրագրի մեկնարկից մինչեւ 2021 թ. մարտ՝ «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունն արդեն 1.700.000 ԱՄՆ դոլար է տրամադրել՝ աջակցելով Արցախում իրականացվող տեղական եւ միջազգային գործընկերների 75 նախագծի, ինչպես նաեւ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի միջոցով անհապաղ մարդասիրական օգնություն տրամադրելով արցախցիներին:

«Ավրորան՝ Արցախին» ծրագրի բաղադրիչն է նաեւ տարածաշրջան բերել աշխարհի մարդասիրության ոլորտի առաջատարներին՝ տեղի բնակչությանն օգնելու եւ Արցախի միջազգային կարգավիճակին նպաստելու նոր հնարավորություններ գտնելու, տեղում արդյունավետ լուծումներ ապահովելու նպատակով: 

«Ավրորան՝ Արցախին» ծրագիրն իրականացվում է #AraratChallenge համաշխարհային շարժման միջոցով, որն ուղղված է մարդասիրական կարիքների բավարարմանը Հայաստանում եւ աշխարհասփյուռ հայ համայնքներում: Այս շարժում-հանգանակությունն ընդլայնում է «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության գործունեությունն ու ազդեցությունը՝ կրճատելու աղքատությունը, բարելավելու առողջապահությունը եւ կրթությամբ ապահովելու կարիքավորներին: Յուրաքանչյուրը կարող է միանալ այս շարժմանը եւ երկրորդ հնարավորություն տալ նրանց, ովքեր ամենաշատն ունեն դրա կարիքը:

2020 թ. հոկտեմբերից #AraratChallenge շարժման կողմից հանգանակված միջոցներն ուղղվել են մարդասիրական նախագծերի աջակցությանը, որոնք օգնում են պատերազմից տուժած արցախցիներին:

«Ավրորան՝ Արցախին» ծրագրի աջակցությամբ իրականացվող նախագծերի մասին ավելին իմանալու եւ «Faces of Artsakh» արցախյան պատմություններին ծանոթանալու համար այցելեք AraratChallenge.com: